Chẩm chéo là loại thức chấm đặc trưng của người dân vùng tây bắc, từ lâu đã vượt khỏi món ăn vùng miền và trở thành đặc sản được nhiều người yêu thích. Sự phổ biến không thể nào thiếu trong các mâm cơm Tây Bắc, nhiều người thắc mắc: Ăn chẩm chéo có tốt không? Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích các thành phần dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe tiềm năng của thức chấm độc đáo này.
Thành phần và giá trị dinh dưỡng của chẩm chéo
Để trả lời cho câu hỏi ” Ăn chẩm chéo có tốt không? “, cần tìm hiểu nguyên liệu để tạo nên bát chẩm chéo. Khác với các loại nước chấm công nghiệp, chẩm chéo là sự kết hợp của các nguyên liệu tươi và gia vị tự nhiên, mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng bất ngờ.
Nguyên liệu ớt, tỏi, gừng, rau thơm
Chẩm chéo ướt sử dụng một lượng lớn rau thơm tươi (mùi tàu, húng lủi, bạc hà) và ớt, tỏi, gừng.
- Ớt: Giàu Vitamin C , là chất chống oxy hóa mạnh, giúp tăng cường hệ miễn dịch.
- Tỏi và Gừng: Chứa các hợp chất Sulfur và Gingerol, nổi tiếng với đặc tính chống viêm và kháng khuẩn.
- Rau thơm: Cung cấp chất xơ và một lượng nhỏ các Vitamin K, A.
Nguyên liệu mắc khén và hạt dổi
Đây là hai thành phần làm nên sự khác biệt về hương vị và là nguồn gốc của nhiều lợi ích sức khỏe:
Mắc Khén : Chứa các tinh dầu tự nhiên (Essential Oils) phức tạp. Giàu các hợp chất Alkaloid và Phenolic, mang lại đặc tính chống oxy hóa và kháng khuẩn. Cảm giác tê cay đặc trưng đến từ các hợp chất thuộc nhóm Alkylamide, giúp kích thích tiêu hóa và gây tê nhẹ.
Tính ấm và nóng của Mắc Khén giúp làm ấm bụng, giảm co thắt, hỗ trợ đẩy lùi các triệu chứng khó chịu như đầy hơi, chướng bụng, giúp dạ dày hoạt động hiệu quả hơn. Vị cay, tê và tính ấm của Mắc Khén giúp tăng cường tuần hoàn máu ngoại vi, tạo cảm giác ấm áp từ bên trong, rất thích hợp cho những ngày thời tiết lạnh ở Tây Bắc.
Hạt Dổi : Chứa một lượng lớn tinh dầu dễ bay hơi (Volatile Oils) có tính ấm. Các thành phần chính trong tinh dầu là Safrol , Camphor, có đặc tính kháng khuẩn, chống viêm và kích thích tuần hoàn. Giúp cung cấp các chất béo không bão hòa và các hợp chất thơm ấm, hỗ trợ tiêu hóa và giảm đau nhức xương khớp.
Khi được sử dụng làm gia vị trong các món ăn, hạt dổi không chỉ làm thơm mà còn giúp bảo vệ cơ thể khỏi một số vi khuẩn có hại. Hạt dổi có tính ấm, giúp làm ấm bụng, tăng cường tuần hoàn máu, rất quan trọng trong điều kiện khí hậu lạnh giá của vùng núi Tây Bắc. Khi ăn các món sống như tiết canh, hạt dổi được dùng kèm để giúp kháng khuẩn tự nhiên và hạn chế nguy cơ tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa.
Nhìn chung, các nguyên liệu tạo nên bát chẩm chéo đều là các loại gia vị có lợi cho sức khoẻ, từ củ quả chứa hợp chất chống oxy hóa mạnh (tỏi, gừng, ớt) đến các loại hạt gia vị rừng chứa tinh dầu kháng khuẩn (mắc khén, hạt dổi).
Tuy nhiên, dù giàu lợi ích, cần nhớ rằng chẩm chéo vẫn chứa muối nên việc sử dụng điều độ là chìa khóa để tận dụng tối đa lợi ích mà nó mang lại mà không ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.
>>> Xem thêm: Có bao nhiêu loại chẩm chéo ?
Những lợi ích đối với sức khoẻ khi ăn chẩm chéo
Hỗ trợ tiêu hoá, tăng cảm giác thèm ăn
- Gừng, Ớt và Mắc Khén: Các gia vị này có tính ấm, kích thích tiết dịch vị, giúp quá trình tiêu hóa thức ăn (đặc biệt là thịt nướng) diễn ra trơn tru hơn. Vị cay nồng còn giúp khai vị, tăng cảm giác thèm ăn.
- Kháng khuẩn tự nhiên: Tỏi và ớt giúp ức chế sự phát triển của một số vi khuẩn có hại trong đường ruột.
Giữ ấm cơ thể
Trong môi trường khí hậu lạnh giá, ẩm ướt của vùng Tây Bắc, chẩm chéo đóng vai trò như một chất làm ấm cơ thể tự nhiên. Tính ấm, nóng của Gừng, Ớt, Mắc khén giúp lưu thông khí huyết và giữ ấm hiệu quả.
Nước chấm lành mạnh thay thế cho nước chấm công nghiệp
Nếu so với một số loại sốt chấm đóng chai, chẩm chéo truyền thống không chứa chất bảo quản, phẩm màu hay quá nhiều đường hóa học (trừ khi được pha chế với tỉ lệ đường cao). Việc sử dụng các nguyên liệu tươi, tự nhiên là một điểm cộng lớn.
Lưu ý khi thưởng thức chẩm chéo
Kiểm soát lượng muối khi pha chẩm chéo
Chẩm chéo, đặc biệt là loại chẩm chéo khô, có thành phần chính là muối cùng với mắc khén và ớt. Do đó, cần kiểm soát lượng chấm để tránh nạp quá nhiều Natri vào cơ thể. Những người có tiền sử bệnh cao huyết áp, bệnh thận hoặc tim mạch cần đặc biệt hạn chế và tham khảo ý kiến bác sĩ về lượng muối được phép tiêu thụ hàng ngày.
Khi pha chẩm chéo ướt, bạn có thể thêm ít nước lọc hoặc nước cốt chanh/quất thay vì thêm nước mắm hoặc muối để giảm độ mặn chung của hỗn hợp.
Cân nhắc độ cay nồng của bát chẩm chéo
Dù ăn cay giúp kích thích vị giác và giúp món ăn thêm ngon hơn nhưng cũng cần lưu ý, không ăn quá cay vì có thể gây viêm loét dạ dày, trào ngược axit dạ dày, hoặc hội chứng ruột kích thích. Nên hạn chế hoặc ăn với lượng rất nhỏ để tránh kích thích niêm mạc dạ dày, gây đau bụng hoặc ợ nóng.
Chọn nguyên liệu tươi ngon, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm
Nên chọn nguyên liệu tươi, ngon, có nguồn gốc uy tín để mua và bảo quản đúng cách. Khi lựa chọn mua mắc khén và hạt dổi, đây là hai loại gia vị rừng quý và dễ bị làm giả hoặc pha trộn. Khi mua, hãy chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo mắc khén và hạt dổi còn nguyên mùi thơm đặc trưng (không bị mốc, không có mùi lạ).
Với chẩm chéo ướt ần làm sạch kỹ lưỡng các nguyên liệu (rau, ớt, tỏi) trước khi giã. Và dùng hết trong ngày, nếu không sử dụng hết, phải đậy kín và bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.Còn đối với chẩm chéo dạng bột khô có thể bảo quản lâu hơn, nhưng cần đảm bảo hũ đựng kín khí để tránh ẩm mốc, làm hỏng hương vị của mắc khén và hạt dổi. Tuyệt đối không sử dụng nếu thấy có dấu hiệu nấm mốc.
Việc nắm rõ những lưu ý trên sẽ giúp bạn thưởng thức món chẩm chéo đặc sắc một cách an toàn và khỏe mạnh nhất!
>>> Xem thêm: Chẩm chéo ăn với gì ngon nhất ?
